Tegen de A28 aan, ten noorden van Leusden en aan de oostkant van Amersfoort, zijn in 2010-2011 natuurgebied Bloeidaal en recreatiegebied De Schammer aangelegd. Met een rijkdom aan bloemen, talloze vogelsoorten, bruisende beken en moeraslanden heeft het gebied natuurwaarden die je niet zou verwachten langs een drukke snelweg. Het is een populaire plek voor inwoners van omliggende gemeenten om te recreëren in het buitengebied.
Bloeidaal en De Schammer zijn in 2010-2011 aangelegd voor drie functies: natuur, recreatie en waterberging. De drijvende kracht kwam vanuit Utrechts Landschap, die met de visie ‘Venster op Vallei’ de natuur wilde beschermen tegen de dreigende verstedelijking van het gebied. “We hebben letterlijk met vertegenwoordigers van het betrokken waterschap, de provincie en gemeenten op de flats aan de rand van Amersfoort gestaan om te laten zien wat er met het gebied zou gebeuren als we geen ruimte zouden geven aan de natuur,” vertelt Martijn Bergen, Regiohoofd bij Utrechts Landschap. “In de volksmond wordt makkelijk het woord ‘groen’ gebruikt, alsof dat altijd natuur is. Maar in weilanden en parken zie je geen orchideeën, oeverzwaluwen, lepelaars, zilverreigers en andere bijzondere dieren en plantensoorten. Die biodiversiteit is essentieel om de natuur in ons gebied te behouden.”
Waterberging
Een andere functie was de bescherming tegen het water, dat vanuit vijf beken samenkomt rondom Amersfoort. “Tot aan dit project fungeerde de A28 als een soort van dijk voor de stad, wat geen ideale situatie was,” aldus Arno Goossens, destijds programmamanager Groenblauw vanuit gemeente Amersfoort. “Met Bloeidaal en De Schammer kregen we er als stad een flink natuur- en recreatiegebied bij, waarin de waterstand kon fluctueren. De afgelopen jaren heeft het terrein door zware regenval al een aantal keren blank gestaan. Ik weet niet wat er gebeurd was als we dit gebied niet hadden aangelegd.”
De tekst gaat verder onder de foto
Recreatie
De derde functie was recreatie, voor een groeistad als Amersfoort, maar ook voor Leusden en de provincie Utrecht, van wezenlijk belang. Om het gebied voldoende bereikbaar te maken, heeft Rijkswaterstaat voor De Schammer een extra fiets- en voetgangerstunnel aangelegd. Hierdoor komen er veel mensen uit de aanliggende wijken met flats in De Schammer, een doelgroep die je niet vaak in natuurgebieden ziet. Vlak voor afrit Hoevelaken was er al een tunnel en bij Leusden kunnen mensen het gebied in via een brug. De bereikbaarheid had volgens betrokkenen nog beter gekund, maar met een snelweg als de A28 als grenslijn, bleek dat lastig te realiseren.
Een aandachtspunt was het creëren van een scheiding tussen recreatie en natuur. Doordat er in de Schammer voldoende (asfalt)paden, bankjes en prullenbakken zijn geplaatst, laten mensen de hoogwaardige natuur met rust.
Projectorganisatie, financiering en grondverwerving
In het projectteam zaten de partners Utrechts Landschap, Waterschap Vallei & Eem (nu Waterschap Vallei en Veluwe), gemeenten Leusden en Amersfoort en provincie Utrecht, aangestuurd door Bureau Ruimtewerk. De partners brachten gezamenlijk met behulp van een aantal subsidies de benodigde 38 miljoen voor Bloeidaal en De Schammer bij elkaar. Bijzonder was in dit geval dat de gemeente Amersfoort veel geld stak in een landschapsontwikkeling (en het beheer daarvan) die niet op eigen grond plaatsvond. In de gemeenteraad was daar geen discussie over; het belang voor de inwoners van de gemeente Amersfoort was niet meer dan logisch. Daarnaast bood deze herinrichting kansen voor de ontwikkeling van bedrijventerrein De Wieken, dat tegen Bloeidaal aan ligt en ook een waterbergingsfunctie nodig had. Er is nu een compact terrein gerealiseerd, met een uitloop naar het buitengebied.
De tekst gaat verder onder de foto
Uitdagingen en leerpunten
Op het vlak van grondverwerving liep het project tegen de nodige uitdagingen aan: een aantal agrariërs wilde beslist niet verkopen. Dit leidde tot een lang traject, waarbij er pas laat knopen konden worden doorgehakt. Dit had tot gevolg dat vooronderzoek, met boringen en kwelwaterinventarisatie, niet overal heeft kunnen plaatsvinden. Desondanks verliep de uiteindelijke realisatie soepel onder leiding van Bureau Ruimtewerk. Op basis van het landschappelijk ontwerp en een uitgebreide projectkalender werden er wekelijks bouwvergaderingen gehouden, waarin de projectgroep de voortgang besprak en waar nodig bijstuurde. “Aandachtspunt bij dit soort inrichtingsprojecten blijft dat de beheerder tijdig betrokken wordt bij het ontwerp,” merkt Martijn Bergen op. “Zo voorkom je dat er bijvoorbeeld ergens niet gemaaid of gesnoeid kan worden omdat de trekker er niet kan komen of omdat een dam te smal is aangelegd.”
De kracht van de natuur
Het meest verrassende aan Bloeidaal en De Schammer is het feit dat er hoogwaardige natuur is gerealiseerd pal langs een van de drukste snelwegen in Nederland. De natuur lijkt er weinig van te merken, behalve dat de vogels er harder zingen dan in stillere natuurgebieden. Door veel aandacht te besteden aan ruimte voor water, bos en diversiteit, de bodem af te graven tot aan de voedselarme grond én ervoor te zorgen dat mensen niet van de paden af hoeven, kunnen gebiedsontwikkelaars veel voor elkaar krijgen!
Contact
Arno Goossens
Strateeg ruimtelijke ontwikkeling
Gemeente Amersfoort
AHG.Goossens@amersfoort.nl
LinkedIn
Arno was destijds betrokken als Programmamanager Groenblauw, waarin zo’n twintig projecten werden gerealiseerd waaronder ook Bloeidaal en De Schammer.
Martijn Bergen
Regiohoofd
Stichting Utrechts Landschap
LinkedIn
www.utrechtslandschap.nl
Martijn was destijds als boswachter vanuit Utrechts Landschap verbonden aan het project