Vlakbij de stad Utrecht, ten noordwesten van Vleuten-De Meern, ligt recreatie- en natuurgebied ‘Landgoed Haarzuilens’. Het gebied is 400 hectare groot en onder andere bekend door het monumentale Kasteel de Haar, dat jaarlijks zo’n tienduizend bezoekers trekt. Naast een rijke cultuurhistorische achtergrond beschikt Haarzuilens over een afwisselend landschap van grasland, akkers, boomgaarden, sloten en bos. Het gebied bestaat uit verschillende compartimenten, die met elkaar in open verbinding staan. Dit maakt het een populair wandel- en fietsgebied voor mensen uit de omliggende wijken en dorpen.
“Als ik nu door het gebied loop, ben ik echt trots op wat we ondanks alle tegenslagen met elkaar hebben bereikt,” vertelt Mieke Span, senior adviseur recreatie en groen bij de gemeente Utrecht. Zij schreef in de jaren ‘90 mee aan het definitieve landinrichtingsplan voor landgoed Haarzuilens en was vanaf 2000 betrokken bij de realisatie ervan. “Haarzuilens was vanuit het programma Recreatie om de Stad (RodS) aangewezen om de recreatiedruk ten westen van Utrecht op te vangen. De financiering kwam hoofdzakelijk vanuit het Rijk en de Dienst Landelijk Gebied zorgde voor de grondverwerving en uitvoering. In 2011 stopte RodS echter als gevolg van een rijksbezuiniging en hadden we plotseling geen geld meer. We konden geen nieuwe gronden meer aankopen, geen bestaande gronden meer inrichten en we hadden geen middelen om de gebieden te beheren die we al hadden gerealiseerd. Daarom zijn we opnieuw om tafel gegaan met de gebiedspartners om te kijken wat er nog wel mogelijk was: rekenen en tekenen noemden we dat.”
Ontwerp op de schop
“Het hele ontwerp voor het nieuwe Parkbos ging op de schop,” herinnert projectleider van Natuurmonumenten Claudia van Holsteijn zich. “Het aangekochte gebied was kleiner dan in de oorspronkelijke plannen was bedacht én er zaten allerlei gaten in. Toch wilden we, weliswaar met minder geld, een succes maken van het gebied. Daarvoor moesten we heel integraal naar alle onderdelen kijken. Samen hebben we zitten puzzelen hoe we de weilanden onderdeel konden maken van het landschap, waardoor de recreant het als één mooi geheel zou ervaren. Ook hebben we het nieuwe ontwerp echt samen met de beheerder gemaakt, zodat we de beheerlasten laag konden houden voor Natuurmonumenten. Wij moesten het gebied immers ineens zonder steun van het Rijk gaan beheren.”
Uiteindelijk is het de gebiedspartners gelukt om een prachtig gevarieerd gebied te realiseren, dat weliswaar soberder is dan oorspronkelijk was bedacht, maar op veel bezoekers kan rekenen. Er zijn nieuwe fiets- en wandelpaden aangelegd en bezoekers kunnen genieten van boomgaarden en horecavoorzieningen. Bovendien is er met hulp van duizenden mensen een prachtig Parkbos aangelegd en kun je in Wielrevelt een archeologische route beleven. De linten van woningen, die er al waren voordat de herinrichting begon, zijn als zelfstandig cultuurhistorisch element waarneembaar gebleven. Hoewel het ‘laadvermogen’ (het aantal bezoekers dat het gebied tegelijkertijd kan bezoeken) lager is dan gepland, mag het resultaat er zijn. Zowel voor de omwonenden als de gebiedspartners als de recreanten.
Financiering
Het uiteindelijke succes is mede te danken aan het feit dat er toch nog wat geld kon worden vrijgemaakt voor de realisatie en beheer van het gebied. Zo sloten de gebiedspartners provincie Utrecht, Recreatieschap Midden Nederland en de gemeenten Utrecht, IJsselstein, Houten en Bunnik een overeenkomst om het beheer van verschillende RodS-recreatiegebieden in de omgeving samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer te financieren. Daarnaast werd er gebruik gemaakt van de Ruimte voor Ruimte regeling om wat bebouwing in de omgeving toe te laten. Hieruit konden erfpachtinkomsten worden gegenereerd ten behoeve van het beheer. Samen met de provinciale en regionale projectgelden die in 2011 nog over waren, leidde dit tot de realisatie van het Parkbos.
Plannen en uitdagingen voor de toekomst
Op dit moment liggen er plannen om een nieuwe horecavoorziening aan te leggen bij de Verlengde Parkweg. Ook is er onlangs speelnatuur gerealiseerd die veelvuldig door kinderen uit Leidsche Rijn wordt gebruikt. Een belangrijke uitdaging voor Natuurmonumenten is om het gebied in stand te houden. Dat is niet altijd eenvoudig met steeds meer woningen in de omgeving en beheergelden die nu voor vier jaar vanuit de regiopartners zijn toegezegd. “We zijn heel blij met de steun die we krijgen en tegelijkertijd zou een groeimodel voor een wat langere termijn prettiger voor ons zijn,” licht Claudia van Holsteijn toe. “Dit gebied ligt er de komende tweehonderd jaar nog wel, maar de politici die over de toekomst beslissen zijn na vier jaar weer weg. Dat maakt het maken van plannen best ingewikkeld.”
De grote wens van Claudia en Mieke is dat het gebied in de toekomst nog eens volledig volgens het oorspronkelijke plan wordt gerealiseerd. “Geld en grond zijn dan randvoorwaarden, maar we weten hoe ver we met relatief weinig geld en slim rekenen en tekenen kunnen komen. Als de middelen beschikbaar komen, maken we hier een nóg groter, gevarieerder, mooier en speelser natuur- en recreatiegebied van.”
Contact
Wil je meer weten over het landgoed Haarzuilens? Neem contact op met:
Claudia van Holsteijn
Medewerker Public Affairs bij Natuurmonumenten
c.vanholsteijn@natuurmonumenten.nl
06 1298 7823
of
Mieke Span
Senior adviseur Landschap bij de gemeente Utrecht
m.span@utrecht.nl
030 28 602 63