Stichting Utrechts Landschap ontwikkelt, beschermt en beheert het landschap in de provincie Utrecht. De stichting koopt grond aan en houdt deze voor altijd groen, zodat zowel mens als natuur er baat bij hebben. In dit interview vertelt directeur Saskia van Dockum over de raakvlakken tussen Utrechts Landschap en Groen Groeit Mee en wat het partnerschap voor hen betekent. Ze benadrukt dat ook de mens natuur is, wat goed aansluit bij de ambities van Groen Groeit Mee.
“Utrechts Landschap is de oudste van alle provinciale Landschappen in Nederland,” vertelt Saskia van Dockum. “We werden in 1927 opgericht door een groepje vooruitziende mensen die zich zorgen maakten over de oprukkende bebouwing en de bedreiging die dit vormde voor de natuur en de gezonde leefomgeving. Om te voorkomen dat het Ridderoordse Bos bij De Bilt en Groenekan bebouwd zou gaan worden, kochten zij grond en namen deze in beheer, met financiële steun van veel Utrechters. Op die manier is de stichting verdergegaan en inmiddels hebben we bijna 6.000 hectare grond in eigendom. Deze ontwikkelen en beschermen we zodat de natuur meer ruimte krijgt, het cultuurhistorisch erfgoed wordt beschermd en inwoners van de provincie Utrecht ervan kunnen genieten.”
De tekst gaat verder onder de foto
Behoud van natuur en erfgoed in de provincie Utrecht
Utrechts Landschap heeft 50 medewerkers, 700 vrijwilligers en 37.000 donateurs, ook wel ‘beschermers’ genoemd. Zij zetten zich in voor het behoud van de natuur, het landschap en de rijke cultuurhistorie in de provincie Utrecht. “Dat we 37.000 beschermers hebben, laat wel zien hoe essentieel de natuur en een gezonde leefomgeving zijn voor de inwoners van de provincie Utrecht,” aldus Saskia. “Wij hebben diverse gebieden in ons beheer: van bossen en natuurakkers tot uiterwaarden en de vliegbasis Soesterberg. Verder beschermen we veel cultuurhistorisch erfgoed, zoals molens, buitenplaatsen en bunkers en forten uit de Hollandse Waterlinie. Ook de kleinere gebiedjes, de bosjes ‘op de hoek’ kopen wij met liefde. Ze zijn hartstikke belangrijk voor de biodiversiteit en mensen zijn daar vaak sterk aan gehecht.”
Hoewel natuur voorop staat, is ook de beleefbaarheid een belangrijk doel van Utrechts Landschap. “Wij geven de natuur een stem, maar hebben ook oog voor het belang van de natuur voor de gezondheid van mensen,” legt Saskia uit. Daarom voeren we de campagne ‘Bewaar de rust’, die erop gericht is om mensen te bewegen natuur te koesteren. Voor mensen is het zó essentieel om hun huis uit te kunnen, het bos in, de natuur in, dat het woord recreatie wat mij betreft de lading niet dekt. Wij mensen zíjn de natuur. Daarom moeten we haar ook zo goed beschermen.”
Groene schakels en groene waarden
Eén van de grote krachten van Groen Groeit Mee is volgens Saskia dan ook dat je, gelijk opgaand met de stedelijke bebouwing, meer natuur ontwikkelt. “Door verschillende gebieden, zowel binnen als buiten de bebouwing, met elkaar te verbinden kan de natuur beter tegen een stootje. Daardoor hoeven we ook minder te reguleren en kunnen we bijvoorbeeld wandelpaden aanleggen. Hoe meer oppervlakte je hebt en hoe beter de groene schakels met elkaar verbonden zijn, hoe robuuster het gebied wordt en hoe meer je het kunt openstellen voor de mensen om ervan te genieten.”
Deze benadering komt overeen met de ‘groene schakel theorie’ van Groen Groeit Mee, die ervoor pleit om het groen rondom bebouwing op een betekenisvolle manier met het omringende landschap te verbinden. Ook de vijf groene waarden zijn in de werkwijze van de stichting terug te vinden. Biodiversiteit is één van de belangrijkste doelen van de stichting (veerkrachtige natuur), 95 procent van de gebieden is toegankelijk voor mensen (toegankelijk groen) en er wordt veel samengewerkt met agrariërs (duurzame landbouw).
Zichtbaar water is eveneens een belangrijk speerpunt. “De mens is het water in de afgelopen 100 jaar veel te snel gaan afvoeren, waardoor het systeem op veel plekken verstoord is,” vertelt Saskia. “Daarom zijn wij het watersysteem in veel gebieden aan het herstellen. Onze bossen en landgoederen hebben water nodig. Denk aan de Sprengensystemen, waarbij water uit een bron naar lagergelegen gebieden wordt geleid. Ook de waterpartijen in de Zeisterbossen en op de buitenplaats Over-Holland in Stichtse Vecht zijn voorbeelden van zichtbaar water. De bezoekers genieten hier enorm van, blijkt uit de mailtjes die we hierover ontvangen.”
Cultuurhistorisch erfgoed verbindt de mens aan het land
Beleefbaar landschap is een groene waarde met een gouden randje voor Saskia, die van oorsprong archeoloog is. “De provincie Utrecht heeft een enorme rijkdom aan cultuurhistorisch erfgoed, of het nu gaat om de Hollandse Waterlinies, de Romeinse Limes, resten van de Koude oorlog, de molens of de verschillende buitenplaatsen. Al dat bijzondere erfgoed is vaak bepalend geweest voor de natuur die we er nu vinden. Wij proberen dat zo goed mogelijk in ere te herstellen en in stand te houden. Ik denk dat dit heel belangrijk is voor de bescherming van ons landschap, omdat mensen zich nou eenmaal meer voor iets willen inzetten als ze zich ermee verbonden voelen. Het hebben van een gezamenlijke geschiedenis, die ook nog eens zichtbaar, toegankelijk en beleefbaar is in onze dagelijkse omgeving, verbindt de mensen letterlijk met het landschap en de natuur.”
Als beschermer van beleefbaar groen was het voor Utrechts Landschap in 2022 een feestje om het Groen Groeit Mee Pact te tekenen. “Groen Groeit Mee gaat uit van meer natuur in Utrecht, dus uiteraard zetten wij daar direct onze handtekening onder,” vertelt Saskia. “Voordat Groen Groeit Mee ontstond, drongen wij er al samen met andere groene organisaties op aan om meer aandacht te hebben voor de natuur. We zagen torenhoge ambities voor ‘duurzame energie’, ‘mobiliteit’ en ‘huizenbouw’, terwijl groen en water geen duidelijke ambitie kregen. Het was een meesterzet van de provincie om te stellen dat je groen moet laten meegroeien met het aantal huizen dat je bouwt. Ik zie na twee jaar ook echt dat het programma leeft. Het wordt omarmd van gemeente- tot rijksniveau en het is bij steeds meer ruimtelijke ontwikkelingen onderwerp van gesprek.”
Deze prachtige provincie met zoveel verschillende landschappen moet echt beschermd worden.
De tekst gaat verder onder de foto
Kracht van samenwerking tussen overheid en maatschappij
Als partner van Groen Groeit Mee brengt Utrechts Landschap inhoudelijke kennis mee, die zij graag inzet voor landschap- en natuurherstel. Zo liet de stichting in 2020 onderzoeken wat de beste plek is in de provincie Utrecht om klimaatslimme bossen te realiseren. “Daar komen interessante conclusies uit,” vertelt Saskia. “Het rapport maakt scherpe analyses waar je succesvol bos kunt aanplanten en waar je dat vooral niet moet doen. Het is voor iedereen beschikbaar.’
Daarnaast heeft de stichting een diepe verbondenheid met de regio. “Wij hebben een enorme achterban die ons ondersteunt en erop vertrouwt dat wij onze gebieden voor eens en voor altijd groen houden,” legt Saskia uit. “Dat vertrouwen hebben wij in de afgelopen honderd jaar opgebouwd. Daarnaast zijn we erg wendbaar en kunnen snel handelen. Als wij vandaag bedenken dat we een stuk grond willen kopen, dan kan het morgen al in ons bezit zijn. Die kracht kunnen we samen met de partners in Groen Groeit Mee benutten, om gebieden aan te kopen en daar samen projecten uit te voeren. Een voorbeeld zien we nu bij de uiterwaard tussen Elst en Rhenen. Daar is de provincie Utrecht een stuk natuur aan het herstellen op grond die grotendeels in ons eigendom is. Als ze straks klaar zijn, nemen wij het met veel plezier weer terug in beheer.”
Ook met het maatregelpakket over groen-blauwe dooradering van het Utrechts Programma Landelijk Gebied, is Saskia blij. ”De natuur wint er enorm bij als groene gebieden met elkaar verbonden worden door water en beplanting. De ruimte in onze provincie is schaars, dus ik zou zeggen: één plus één is echt drie.”
Klimaatbestendige bossen op de oeverwallen van de Kromme Rijn
In het voorbeeldgebied Kromme Rijn Linie Landschap, waarvoor in 2024 vanuit Groen Groeit Mee een ontwikkelperspectief wordt ontwikkeld, ziet Saskia samenwerking zeker zitten. “Op de oeverwallen van deze rivier vind je rijke kleigrond, waar we prachtige klimaatbestendige bossen op zouden kunnen bouwen. Dat gaat zoveel makkelijker dan op de zure zandgrond, die je verder veel in de omgeving ziet. Stel je voor dat wij deze grond zouden kunnen aankopen en dat de provincie de bomen financiert. En dat we een lokale partij bereid vinden om als vrijwilligersgroep van Utrechts Landschap de bossen te gaan beheren. Dan krijg je samenwerkingen die ook echt duurzaam zijn!”
Contact
Wil je meer weten over Utrechts Landschap? Neem contact op met:
Saskia van Dockum
Directeur
s.vandockum@utrechtslandschap.nl
LinkedIn
